Bedensel Zevklerde Mutluluk Arayışına Karşı Thomas Aquinas
Modern-seküler konsept, Yeni Paganizm’dir.
“Yaratılmış herhangi bir iyinin insanın mutluluğunu oluşturması imkânsızdır. Çünkü mutluluk, iştahı tamamen dindiren Mükemmel İyi’dir; aksi halde, hâlâ arzulanacak bir şey kalsaydı, nihai son/son amaç olmazdı.”
— Aziz Thomas Aquinas – Summa Theologiae*
İnsanın mutluluğu dışsal şeylerde araması, düzensiz/bozuk arzuların veya duyularla ilgili olan geçici zevklerin tatminine “mutluluk” adını vermesi, bunu yegâne amaç haline getirmesi, ilk kez modern insanda görülen bir durum değildir. Ancak bu aldanış veya sapkınlık, modern insanda zirveye ulaşmıştır. Dahası, çağın egemen ideolojisinin meşrulaştırdığı totaliter “düzende” bu sapkın “mutluluk” anlayışını reddedenler, çeşitli yollarla baskı altına alınmaktadır. Bugün, yaşadığımız coğrafyada Palyaço Dünya’sını destekleyen, sürekli inanca veya dine, geleneksel ahlaki değerlere, aileye, topluma temelsiz/desteksiz saldıran, tüm inançlı veya dindar insanları hedef alan, ancak elinde güç bulunmayan negatif özgürlükçü kesimin tutum ve davranışlarına bakıldığında, sorun –en azından kısmen- anlaşılabilir.
Mutluluk nedir? İnsanın mutluluğunu oluşturan şeyler nelerdir? Mükemmel mutluluk nedir? Mutluluğa nasıl ulaşabiliriz? Tanım: Mutluluk ve özellikle mükemmel mutluluk; kutsanmışlık; En Yüksek (Mükemmel) İyi’ye/İyiliğe tam ve kalıcı olarak sahip olmaktır.[1] Aziz Thomas Aquinas, Summa Theologiae ve Summa Contra Gentiles’te konuyu etraflıca ele almıştır. Ancak burada, sadece, özet olarak, bedensel zevklere/hazlara mutluluk atfedilip atfedilemeyeceği üzerinde duracağız.
Kısaca özetlersek, 1) Mutluluk, insanın En Yüksek İyi’si/İyiliği, En Yüksek İyi’nin/İyiliğin elde edilmesi ve ondan zevk alınmasıdır, 2) Son amaçtır, 3) Nihai amaç, bir şeyle ilgili olanların en yücesidir, çünkü en iyi anlamına gelir, 4) İnsanın nihai amacı ve mutluluğu, onun en mükemmel eylemi/faaliyetidir, 5) Başka bir iyi ve arzu edilir şey için olan, son amaç değildir, 6) İnsanın mutluluğu nihai ise başka bir amaca yönlendirilemez, 7) İnsanın En Yüksek İyiliği, insani şeylerde son derece istikrarlı olmalıdır, 8) En Yüksek İyi, sadece kendisi/kendindeki iyilik için aranır, başka bir şey için değil, 9) Tesadüfe ya da şansa tâbi değildir, 10) İnsanın En Yüksek İyiliği, hem iyi hem de kötü kullanabileceği bir şey olamaz, 11) Eğer herhangi bir güç, insanın En Yüksek İyi’si/İyiliği ise en mükemmel olmalıdır, 12) İnsan, akla sahip olduğu için insan olduğuna göre, onun uygun iyisi/ona uygun iyilik, yani mutluluğu, akla uygun olanla uyumlu olmalıdır.[2]
Şimdi, Aquinas’ın belirttiği gibi, insanın mutluluğu, başlıcaları yemek ve cinsel zevkler olan bedensel zevklerden oluşmaz. Çünkü doğanın düzenine göre haz faaliyete bağlıdır, tersi değil. Eğer bir faaliyet, nihai amaç değilse, bunun sonucunda ortaya çıkan haz, ne nihai amaç olabilir, ne de nihai amaca eşlik edebilir, bahsedilen hazların takip ettiği faaliyetlerin nihai son olmadığı apaçıktır, çünkü bunlar, belirli açık amaçlara yöneliktir. Dahası, bu zevkler insan ve hayvan için ortaktır. Bu nedenle, onlara mutluluk atfedilmemelidir.[3]
Aşağıda alıntılanan pasajlarla konu daha iyi anlaşılacaktır. Modernler not alabilirler.
“Tekrar. Nihai amaç, bir şeyle ilgili olanların en yücesidir, çünkü en iyi anlamına gelir. Ancak bu hazlar bir insana, onda en asil olana, yani aklına göre değil, duyularına göre hoş gelir. Bu nedenle, bu tür zevklere mutluluk atfetmemeliyiz.
Ayrıca. İnsanın en yüksek yetkinliği kendisinden daha aşağı şeylerle birleşmesinden değil, kendisinden daha yukarıdaki bir şeyle birleşmesinden oluşur: çünkü son/amaç, sona yönelen şeyden daha iyidir. Şimdi, bu zevkler, insanın duyuları aracılığıyla kendisinden aşağı olan şeylerle, yani belirli duyusal nesnelerle birleşmesinden oluşur. Bu nedenle, bu tür zevklere mutluluk atfetmemeliyiz.
Dahası. Ölçülü olmadıkça iyi olmayan şey kendi içinde/kendi başına iyi değildir, ama iyiliğini moderatöründen alır. Şimdi, yukarıda bahsedilen zevklerin kullanımı ölçülü olmadıkça insan için iyi değildir: aksi takdirde birbirlerini boşa çıkarırlar. Bu nedenle, bu zevkler kendi başlarına insanın iyiliği değildir. Ancak En Yüksek İyi özünde iyidir, çünkü kendi başına iyi olan, bir başkası aracılığıyla iyi olandan daha iyidir. Bu nedenle, bu tür zevkler, insanın En Yüksek İyi’si olan mutluluk değildir.”[4]
Modern-seküler konsept, Yeni Paganizm’dir, ancak belli bir doğal hukuk ve ahlak anlayışına sahip olan, aklı ve güzellik duygusunu yücelten, cinsel sapkınlığın daha çok varlıklı üst tabakada görüldüğü Antik Paganizm’in oldukça gerisindedir; akla-mantığa, güzellik duygusuna saldırmakta, her alanda sapkınlık, aşırılık, çirkinlik, çürümüşlük yaymaktadır.
Atilla Fikri Ergun – kolaydenemeler.substack.com
---
Dipnotlar:
* Aziz Thomas Aquinas, Summa Theologiae, I-II, 2, 8, İkinci ve Gözden Geçirilmiş Baskı, 1920, New Advent (newadvent.org) – Son görüntüleme: 15 Aralık 2022
[1] Bernard Wuellner, S.J. (John Carroll University, Cleveland), Dictionary of Scholastic Philosophy (Skolastik Felsefe Sözlüğü), Loreto Publications, 2012, İlk olarak 1956’da The Bruce Publishing Company tarafından yayımlandı, s. 12
[2] Aziz Thomas Aquinas, 1-2) Summa Theologiae, I-II, 3, 1; 3) Summa Contra Gentiles, 3, 27; 4-5) Summa Contra Gentiles, 3, 28; 6) Summa Contra Gentiles, 3, 34; 7) Summa Contra Gentiles, 3, 29; 8-9) Summa Contra Gentiles, 3, 30; 10-11) Summa Contra Gentiles, 3, 31; 12) Summa Contra Gentiles, 3, 34 [Summa Theologiae, İkinci ve Gözden Geçirilmiş Baskı, 1920, New Advent (newadvent.org) – Son görüntüleme: 13 Aralık 2022; Summa Contra Gentiles, İngiliz Dominiken Eyaleti’nden Fr. Laurence Shapcote, OP (1864-1947) tarafından hazırlanmış, Aquinas Enstitüsü tarafından gözden geçirilmiş ve düzenlenmiştir (aquinas.cc/la/en/~SCG3) – Son görüntüleme: 13 Aralık 2022]
[3] Aziz Thomas Aquinas, Summa Contra Gentiles, 3, 27, aquinas.cc/la/en/~SCG3 – Son görüntüleme: 13 Aralık 2022
[4] Aziz Thomas Aquinas, Summa Contra Gentiles, 3, 27, aquinas.cc/la/en/~SCG3 – Son görüntüleme: 13 Aralık 2022